Buddhadhamma Tepitaka Dakkhinavibanga I

ชวนโยมเรียนพระไตรปิฎก

เรื่อง ทักขิณาวิภังคสูตร (ตอนที่ ๑)

การให้ทานที่มีผลมากและการให้ทานที่มีผลน้อย

พระนางมหาปชาบดีโคตมี เป็นทั้งพระน้านางและพระมารดาเลี้ยงพระพุทธเจ้า ครั้งยังเป็นพระกุมารอยู่ หลังจากพระมารดาสวรรคตแล้ว พระนางก็เป็นมารดาเลี้ยงพระองค์ต่อ จนพระองค์เติบใหญ่

หลังจากพระองค์ออกบวช ตรัสรู้อนุตร-สัมมาสัมโพธิญาณแล้ว เสด็จมาเยี่ยมพระญาติ พระน้านางก็เลื่อมใสยิ่งในพระองค์ ในพระธรรม และในพระสงฆ์ ทรงศีลห้าบริสุทธิ์ ทรงเข้าใจอริยสัจสี่อย่างดีเยี่ยม

ด้วยความเลื่อมใสอย่างยิ่งนี้เอง พระนางอยากจะทำอะไรเป็นพิเศษแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า จึงทรงกรอด้วย ทอเอง ทำเป็นจีวรเนื้อพิเศษถวายพระพุทธองค์

ด้วยความดีใจเต็มเปี่ยมที่พระนางจะได้ถวายผ้าพิเศษนี้แด่พระพุทธเจ้า

วันหนึ่ง พระพุทธองค์พร้อมพระภิกษุสงฆ์ ประทับอยู่ ณ วิหารนิโครธาราม

กรุงกบิลพัสดุ์ พระนางจึงนำผ้านี้ ไปถวายพระองค์ ก่อนถวาย พระนางก็เล่าถึงการที่พระนางตั้งใจทำผ้าผืนนี้ขึ้นอย่างพิเศษเพื่อถวายพระองค์ แต่พระพุทธองค์ ก็ไม่รับ ทรงตรัสให้พระนางถวายเป็นสังฆทาน ถวายให้เป็นผ้าของคณะสงฆ์ จะเป็นอันถวายทั้งพระองค์และพระสงฆ์ด้วย

พระนางก็ยืนยันว่า ผ้านี้ ทำเป็นพิเศษเพื่อถวายพระองค์เท่านั้น แม้ถึงกระนั้น พระพุทธองค์ก็ตรัสเหมือนเดิม ให้พระนางถวายเป็นสังฆทาน จะเป็นอันถวายทั้งพระองค์และพระสงฆ์ด้วย

แม้พระนางจะยืนยันเป็นครั้งที่ ๓ ว่าต้องการถวายพระองค์ แม้กระนั้น ในครั้งที่ ๓ พระองค์ตรัสเหมือนเดิม จะเป็นอันถวายทั้งพระองค์และพระสงฆ์ด้วย

พระอานนทเถระ เห็นดังนั้น เกรงว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าจะไม่เข้าใจความประสงค์ของนาง จึงพยายามอธิบายเหตุผลเพื่อให้พระองค์รับผ้าคู่พิเศษนี้ ทำนองนี้ว่า

พระองค์โปรดรับผ้าคู่นี้เถิด เพราะพระน้านางเป็นผู้มีอุปการะต่อพระองค์มาก ตั้งแต่พระมารดาของพระองค์สิ้นพระชนน์ ก็ได้พระน้านางเลี้ยงดูถนอมพระองค์ ให้ดื่มน้ำนมจากเต้าพระถันจนเติบใหญ่ ขอพระองค์โปรดอนุเคราะห์พระน้านางด้วยเถิด อีกทั้ง พระนางเป็นผู้ถึงพระรัตนตรัยและด้วยความเลื่อมใสอย่างยิ่ง พระนางเป็นผู้มีศีลบริสุทธิ์เพราะอาศัยพระองค์ พระนางเป็นผู้เข้าใจแจ่มแจ้งอริยสัจสี่เพราะอาศัยพระองค์

พระองค์ก็เห็นด้วยตามพระอานนทอธิบายชี้แจง แต่พระองค์ก็ตรัสว่า

เราไม่กล่าวการที่บุคคลนี้

ตอบแทนต่อบุคคลนี้ด้วยดี เพียงกราบไหว้ ลุกรับ ทำอัญชลี ทำสามีจิกรรม

ด้วยเพิ่มให้จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และคิลานปัจจยเภสัชบริขาร

บุคคลใดอาศัยบุคคลใดแล้ว งดเว้นจากปาณาติบาต จากอทินนาทาน จากกาเมสุมิจฉาจาร จากมุสาวาท จากฐานะเป็นที่ตั้งแห่งความประมาทเพราะดื่มน้ำเมาคือสุราและเมรัยได้ เราไม่กล่าวการที่บุคคลนี้ตอบแทนต่อบุคคลนี้ด้วยดี เพียงกราบไหว้ ลุกรับ ทำอัญชลี

ทำสามีจิกรรม ด้วยเพิ่มให้จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และคิลานปัจจยเภสัชบริขาร

บุคคลอาศัยบุคคลใดแล้ว เป็นผู้ประกอบด้วยความเลื่อมใสอย่างไม่หวั่นไหวในพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ประกอบด้วยศีลที่พระอริยะมุ่งหมายได้ เราไม่กล่าวการที่บุคคลนี้ตอบแทนบุคคลนี้ด้วยดี เพียงกราบไหว้ ลุกรับ ทำอัญชลี ทำสามีจิกรรม ด้วยเพิ่มให้จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และ คิลานปัจจยเภสัชบริขาร

บุคคลอาศัยบุคคลใดแล้ว เป็นผู้หมดความสงสัยในทุกข์ในทุกขสมุทัย ในทุกขนิโรธ ในทุกขนิโรธคามินีปฏิปทาได้ เราไม่กล่าวการที่บุคคลนี้ตอบแทนบุคคลนี้ด้วยดี เพียงกราบไหว้ ลุกรับ ทำอัญชลี ทำสามีจิกรรม ด้วยเพิ่มให้จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และคิลานปัจจยเภสัชบริขาร

ที่พระองค์ตรัสดังนี้ เพื่อให้พระน้านางได้บุญมากยิ่งขึ้น ไม่ใช่เลื่อมใสในพระองค์แล้ว ก็เพิ่มความเลื่อมใสด้วยการแสดงความเคารพมากขึ้น ด้วยการเพิ่มปัจจัยสี่ให้มากขึ้นแด่พระองค์ เพราะการทำอย่างนี้ ยังได้บุญน้อยอยู่ แต่การถวายผ้าคู่ใหม่นี้แด่พระสงฆ์มีพระพุทธเจ้าเป็นประธาน พระนางจะได้บุญมากมายนับประมาณมิได้เลย

อ้างอิง

https://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=14&A=9161&Z=9310